Hiếu-ức quốc ???

Sách Đất Việt trời Nam của học giả Thái Văn Kiểm, xuất bản tại Sài Gòn năm 1960, cho rằng trứ tác Hiếu-ức quốc đồ (孝臆國圖) của Lý Công Lân “miêu họa các sứ giả của Hiếu-ức-quốc, có nghĩa là nước của những người có lòng hiếu thảo, tức là nước Đại Việt“. Còn nhóm Lý Học Đông Phương thì phân tích, Hiếu-ức-quốc (Xiào-yì-guó) thực là cách diễn âm Cồ-Việt-quốc (Qú-yuè-guó).

Danh xưng Hiếu-ức quốc (孝億國 hoặc 孝臆國) xuất hiện lần đầu trong sách Dậu Dương tạp trở (酉陽雜俎) của Đoàn Thành Thức (段成式) thời Thịnh Đường. Tác giả đã liệt kê những am tường của mình về Hiếu-ức, một xứ sở xa xôi ở viễn Tây, nơi có những người “mắt xanh ria đỏ” (綠眼赤髭 / lục-nhỡn thích-tì) ; Hiếu-ức (Xiào-yì) là cách diễn âm Səyáwt, một giang thị ở trung lưu sông Nile. Bức họa của Lý Công Lân tất là thương đoàn Ai Cập dâng cống phẩm lên vua Đường để thuận tiện buôn bán ; cũng không thể cứ vào mũ áo để xác thực quốc tịch của người ta được, vì chưng xưa đế vương ban triều phục như một cách tỏ lòng đãi ngộ vậy. Hiện bức họa thuộc sở hữu của Bảo tàng Guimet (Paris).

孝億國界週三千餘裡。在平川中，以木為柵，週十餘裡，柵內百姓二千餘家。週國大柵五百餘所。氣候常暖，冬不雕落。宜羊馬，無駝牛。俗性質直，好客侶。軀貌長大，褰鼻黃髮，綠眼赤髭，被髮，面如血色。戰具唯槊一色。宜五穀，出金鐵。衣麻布。舉俗事ビ，不識佛法。有ビ祠三百（一曰千）餘所，馬步甲兵一萬。不尚商販，自稱孝億人。丈夫、婦人佩帶。每一日造食，一月食之，常吃宿食。

《酉陽雜俎・境異》

在平川中，以木為柵，週十餘里，大柵五百餘所。氣候常暖，冬不凋落。有羊、馬，無駝、牛。俗性質真，好客旅，軀貌長大，褰鼻黃發，綠眼赤髭，披髮，面如血色。戰具惟槊一色。宜五穀，出金鐵，衣麻布。有襖祠三千餘所，馬步甲兵一萬。不尚商販，自稱孝臆。丈夫婦人俱佩帶。每一日造食；一月食之，常吃宿食。國無河井，種植待雨出而生，以紫礦泥地，承雨水用之。

《異域志・孝義國》

孝憶國，界週三千餘里。在平川中，以木為柵，周十餘里。柵內百姓二千餘家，周圍木柵五百餘所。氣候常暖，冬不凋落。宜羊馬，無駝牛。俗性質直，好客侶。軀貌長大，褰鼻，黃髮綠睛，赤髭被發，面如血色。戰具唯矟一色。宜五穀，出金鐵，衣麻布。舉俗事妖，不識佛法，有妖祠三百餘所。馬步兵一萬。不尚商販，自稱孝憶人。丈夫婦人俱佩帶。每一日造食，一月食之，常吃宿食。仍通國無井及河澗，所有種植，待雨而生。以纊鋪地，承雨水用之。穿井即苦，海水又咸。土俗伺海潮落之後，平地收魚以為食。

《太平廣記・蠻夷三》

◆ Đoàn Thành Thức (段成式, 803 – 863), tự Kha Cổ (柯古), một quan chức triều Đường Văn Tông.

◆ Lý Công Lân (李公麟, 1049 – 1106), tự Bá Thì (伯時), hiệu Long Miên cư sĩ (龍眠居士), một họa sư thời Bắc Tống.

◆ Thái Văn Kiểm (蔡文檢, 1922 – 2015), hiệu Tân Việt Điểu, Bao La cư sĩ, Hương Giang tư mã, sinh trưởng tại Huế, là một học giả và quan chức triều Bảo Đại, sau làm chuyên viên ngoại giao của chính phủ Việt Nam Cộng hòa. Ông định cư tại Pháp từ 1974 và tiếp tục nắm vai trò quan trọng trong các tổ chức nghiên cứu văn hóa. Có điều ngẫu nhiên là, ông từng làm tùy viên sứ quán Việt Nam Cộng hòa tại Bắc Phi.

Học giả Thái Văn Kiểm (bìa trái) và phu nhân (áo lam) chụp ảnh cùng gia đình cựu hoàng Bảo Đại.

Bìa sách Đất Việt trời Nam của ông Thái Văn Kiểm.